Surowce organiczne stosowane w przemyśle kosmetyczno-perfumeryjnym.
Do węglowodorów, jako najprostszych związków organicznych, które znalazły zastosowanie wśród surowców kosmetycznych i perfumeryjnych, należą m.in.: benzyna, nafta, oleje parafinowy i wazelinowy oraz parafina, cerezyna, azuleny. Szczególnie są wykorzystywane właściwości tych związków, przede wszystkim dobra rozpuszczalność w tłuszczach. Łatwo tworzą emulsje w obecności odpowiednich emulgatorów.
Wazelina — mieszanina węglowodorów nasyconych, otrzymywana podczas przetwarzania ropy naftowej. Emulsje uzyskane m.in. z wazeliny hamują odparowywanie wody i nadają gładkość i miękkość skórze. Wazelina jest stosowana do wyrobu kremów, szminek i kredek do warg.
Azuleny — węglowodory aromatyczne, należące do grupy terpenów, występujących w olejkach eterycznych roślin. Związki te charakteryzują się intensywną barwą zieloną, niebieską lub fioletową, działają bakteriobójczo. Stosuje się je jako środki dezynfekcyjne w pastach do zębów, eliksirach do płukania ust.
Alkohole to grupa związków organicznych o bardzo dużym znaczeniu w perfumerii i w produkcji kosmetyków, np. etanol, propanol, mentol. Większość tych związków to doskonałe rozpuszczalniki, ułatwiające wytwarzanie trwałych emulsji. Często są jednocześnie substancjami zapachowymi i stabilizującymi. Funkcje takie spełniają ponadto pochodne tłuszczowe alkoholi, jak: cholesterol, gliceryna.
Gliceryna to najdawniej i najczęściej stosowana substancja nawilżająca. Ma właściwości higroskopijne, jest dobrze tolerowana przez skórę.
Mentol — alkohol o budowie pierścieniowej, przyjemnym miętowym zapachu. Roztarty na skórze daje wrażenie chłodu. Znalazł zastosowanie w produkcji past do zębów, eliksirów, płynów.
Kwasy organiczne — karboksylowe, wyższe kwasy tłuszczone oraz hydroksykwasy. Dużym zainteresowaniem cieszą się ostatnio kwasy α i β-hydroksylowe, takie jak: glikolowy, mlekowy, jabłkowy, winowy, cytrynowy — w kosmetyce potocznie zwane także kwasami owocowymi. Mają właściwości regenerujące strukturę wewnętrzną naskórka, wygładzają i rozjaśniają skórę, przywracają właściwe pH i doskonale ją nawilżają. Część kwasów organicznych pełni ponadto funkcje konserwantów wyrobów kosmetycznych, np. kwas parahydroksybenzoesowy.
Tłuszcze zwierzęce i roślinne, preparaty tłuszczowe, woski zaliczane do podstawowych surowców kosmetycznych to m.in.: masło kakaowe, wosk pszczeli, lanolina.
Lanolina jest woskiem zwierzęcym o skomplikowanej budowie chemicznej, doskonale wchłania wodę, tworząc emulsje typu w/o, (woda/olej), jest odporna na działanie bakterii. Hamuje utratę wody, zmiękcza i nawilża naskórek oraz odżywia skórę. Ze względu na swoje właściwości znalazła zastosowanie do produkcji szamponów, kremów, mleczka, kredek do warg i szminek.
Węglowodany są reprezentowane w kosmetyce przez: skrobię (wielocukier) ryżową i ziemniaczaną, dekstryny, substancje galaretotwórcze, jak pektyny, oraz bardzo popularny ostatnio wielkocząsteczkowy polisacharyd — kwas hialuronowy, agar-agar.
Agar-agar jest otrzymywany z alg morskich w wyniku ekstrakcji. Po osuszeniu ma postać białego proszku. Produkt ten zyskuje ostatnio na popularności, przede wszystkim ze względu na pochodzenie naturalne, jak również na swoje właściwości żelujące. Agar jest surowcem dla kosmetyków produkowanych w formie żelu.
Do najważniejszych substancji białkowych, stosowanych do wyrobu kosmetyków, należą: żelatyna, kazeina, albumina i kolagen.
Substancje zapachowe pochodzenia roślinnego, zwierzęcego i syntetycznego stanowią najczęściej mieszaninę wielu składników, spośród których należy wymienić składniki nadające woń podstawową, substancje podkreślające zapach, składniki utrwalające oraz rozpuszczalniki. Do najbardziej popularnych substancji zapachowych zalicza się:
— roślinne — olejek miętowy (zawiera mentol, węglowodany terpenowe, czasem azuleny i kwasy organiczne), olejek anyżowy, cytrynowy, goździkowy, różany, hiacyntowy itp.;
— zwierzęce — piżmo (substancja wydzielana przez gruczoły niektórych zwierząt o przenikliwym i silnym zapachu).
Substancje biologicznie czynne to przede wszystkim witaminy, hormony (melatonina), enzymy, jak również związki chemiczne aktywnie działające na skórę, włosy i paznokcie.
• Witamina A — witamina wzrostu; aktywuje procesy biochemiczne w skórze;
• Witamina B5 — stymulator wzrostu i odnowy komórek skóry (włosy i paznokcie);
• Witamina E — witamina młodości; opóźnia proces starzenia się skóry.
• Witamina F— reguluje gospodarkę wodno-tłuszczową skóry i włosów.
• Witamina H (biotyna) — reguluje czynność gruczołów łojowych skóry.
Największym odkryciem, będącym punktem zwrotnym w kosmetyce, było wprowadzenie liposomów i ceramidów oraz większe zainteresowanie tzw. kwasami owocowymi.
Liposomy to specyficzna emulsja, w swojej budowie analogiczna do lipidów (substancji tłuszczowych), stanowiących uniwersalny składnik każdej żywej materii. Za pomocą liposomów można do naskórka wprowadzić różnorodne substancje biologicznie czynne, np. koagen, elastynę, witaminy. Kolagen i elastyna wzmacniają strukturę skóry oraz przyczyniają się do odnowy komórek.
Ceramidy to naturalne składniki skóry, regulujące wchłanianie i częściowe wydzielanie wody, chronią skórę przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych, takich jak: słońce, wiatr, mróz, skażenie środowiska.